Okul Sağlığı ve Temizliği

Çocuk, genç ve yetişkinlerin sağlıklı daha kaliteli ve üretken bir yaşam sürdürmeleri için eğitim ve öğretim gördükleri bina ve kurumlara okul denilmektedir. Sağlık, “Yalnızca hastalık ve sakatlığın olmayışı değil, fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik hali” olarak tanımlanmaktadır. Okulda yaşayan öğrencilerin, öğretmenlerin ve okul çalışanlarının sağlıklarının korunması, değerlendirilmesi, geliştirilmesi, okul içinde sağlıklı hayatın sağlanması ve sürdürülebilmesi, öğrenciye ve dolayısıylada topluma sağlık eğitiminin verilebilmesi amacıyla yapılan araştırmalar okul sağlığı olarak tanımlanmaktadır. Okul sağlığı programlarının uygulanmasına dünyada 19. yüzyılda başlanmış ve 20. yüzyılın ilk yıllarında gelişmiş ülkelerde okul sağlığı uygulamaları belirli periyotlarla yapılan sağlık hizmeti kapsamına alınmıştır. Ev temizliği yaptırmak adına en önemli sitelerden bir tanesi temizlike olarak karşımıza çıktı.

Ev Temizliği ile Okul Hijyeni

Ülkemizde okul sağlığına önem verildiğini kanunlar göstermektedir. 1930 yılında Umumi Hıfzıssıhha Kanunu‟nun 163. ve 164. maddeleri okul sağlığı ile ilgilidir. 1936 yılında yürürlüğe giren yasa ile okul sağlığı devletin yükümlülüğü olarak tanımlanmıştır. 1951 yılında 12. Milli Türk Tıp Kongresinde “Okul Hijyeni”nin ana konu seçildiği belirlenmekte, 1953 yılında yapılan 5. Milli Eğitim Şurası‟nda anaokulları ve ilkokullarda “Okul Hijyeni” örgütünün kurulmasını sağlayan bir yasa tasarısının kabul edildiği, 1962 yılında yapılan 7. Milli Eğitim Şura Toplantısında ise okul hekimi, okul spor hekimi, okul hemşiresi yetiştirilmesinin kararlaştırıldığı görülmektedir. 1958 yılında Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı‟nın sağlıkla ilgili işlerini yürütmek üzere kurulan Sağlık İşleri Dairesi Başkanlığı‟nın 1984 yılında yayınladığı “Sağlık Hizmetleri Uygulama Rehberi”nde okul sağlığı hizmetlerinin ele alınma biçimi ve okul sağlığının tanımı yapılmıştır. Bu rehber, 1992 yılında yeniden yayımlanarak ilgili yönetim birimlerine dağıtılmıştır (temizlike.com ).

Okul sağlığı hizmetlerinin amacı; öğrencilerin sağlığının değerlendirmesi, geliştirilmesi, sağlıklı okul yaşamının sağlanması ve sürdürülmesi, öğrenciye ve dolaysıyla topluma sağlık eğitiminin verilebilmesi amacıyla yapılan araştırmaların tamamını kapsar. Bu amaçla topluma, okul çağındaki tüm çocuklara mümkün olan en iyi bedensel, ruhsal, sosyal sağlığa kavuşmalarını sağlamak ve sürdürmektir. Ayrıca çocukların ve dolaylı yolla da toplumun sağlık düzeyini yükseltir (www.temizlike.com ).

Çocuklar için hastalık; onları korkutan, rahatsız eden ve hoş olmayan yaşantıları içerir. Hastalık çocukları olduğu kadar aile üyelerini, öğretmenleri ve arkadaşları kısaca çerede bulunan tüm insanları etkiler. Hastalıkların oluş nedenleri çeşitlidir.

Beden sağlığını bozan ve hastalığa neden olan etkenler genetik ve çevresel faktörler olarak ikiye ayrılır. Sağlığı bozan ve hastalığa neden olabilecek çevresel faktörler aşağıdaki gibi özetlenebilir:

Fiziksel etkenler

Kimyasal etkenler

Biyolojik etkenler

Beslenme

Uyku ve dinlenme

Psikolojik etkenler

Sosyal, kültürel ve ekonomik faktörlerdir.

Bu faktörlerin olumsuz etkilerini yok etmek yada olabildiğince azaltmak konusunda ebeveyinlere ve eğitimcilere oldukça önemli sorumluluklar düşmektedir. Bu sorumlulukların yerine getirilmesi noktasında öncelikle konuya ilişkin bilginin edinilmesi önem taşır. Ülkemizde maalesef bir yaşına gelmeden önce pek çok çocuk cahillik, bilgisizlik, dikkatsizlik, doktora zamanında götürmeme ve zamanında aşılarını yaptırmama gibi nedenlerle ishal, çocuk felci vb. hastalıklar sonucunda kalıcı sakatlıklar meydana gelebilmekte ya da bu hastalıklardan çocuklar ölebilmektedir. Bunların önüne geçmek için çocuk sahibi olan anne-babaların ve diğer yetişkinlerin hastalıklar, korunma yolları ve bakım konusunda bilgilendirilmeleri gerekir ( ).

Okul, sağlıkla ilgili bilgi sahibi bir toplumun temellerinin dikildiği en kapsamlı yerdir. Vakitlerinin büyük bir bölümünü okulda harcayan öğrencilere sağlık eğitimi etkili bir şekilde verilmesiyle değişime her zaman açık olan çocuğun bu döneminde temizlik ve hijyen alışkanlıklarının öğrenilmesi sağlanacaktır. Her bir öğrencinin daha sağlıklı bir hayatla ilgili tutum, bilgi ve davranışlarını geliştirerek, kazandığı bilgileri ve davranışlarıyla eğitici roller üstlenerek öğrendiği herhangi bir olumlu sağlık davranışını ilk ebeveyinleriyle daha sonra arkadaşlarıyla ve sosyal çevresinde bulunan insanlarla paylaşır. Çocuk öğrendiği ve paylaştığı bilgileriyle toplumda bu davranışları alışkanlıklara dönüştürerek büyük bir görev üstlenecektir.

MEB, 2005 yılından sonra sistematik bir şekilde program geliştirme sürecine girmiştir. İlköğretim öğretim programlarından üniversite öğretim programlarına kadar tüm programlarında reform sayılan değişiklikler oluşturmuştur. Öğretim programı kapsamı boyutuna yönelik olarak ilkokul fen bilimleri dersi dört (Canlılar ve Hayat, Madde ve Değişim, Fiziksel Olaylar, Dünya ve Evren) bilişsel öğrenme alanının yanında öğrencilere duyuşsal kazanımların da kazandırılması üzerinde durmaktadır. Programın öğrencilere duyuşsal kazanım boyutunda sosyal, ekonomik, etik değerleri, kişisel sağlık ve çevre sorunlarını fark etmelerini sağlar. Ayrıca bunlarla ilgili sorumluluk taşımalarını ve bilinçli kararlar vermelerini sağlamanın yanı sıra kendi sağlıkları ve çevrenin korunmasına duyarlı birer bilinç sahibi birey olarak yetişmelerine katkıda bulunmaktır. Fen bilimleri öğretim programları, bu sebeple öğrenciye kazandırılması amaçlanan değerleri belirlenmiş, bu değerlere ait alt değerleri açıklayarak ders konuları ve kazanımlarla bağlantılarını kurmuştur. Böylece Fen okuryazarlığı boyutuna yönelik üç (Fen-Teknoloji-Toplum-Çevre, Bilimsel Süreç Becerileri, Tutumlar ve Değerler) öğrenme alanı yeni program da yerini sağlamlaştırmıştır.

Okul çağı çocukları özel bir grup olarak ele alınmakta ve bunun nedenleri şu şekilde açıklanmaktadır:

Bedenen ve ruhen sağlıklı okul çağı çocukları sürekli büyüme ve gelişme yaşamaktadırlar. Bu döneme yönelik alınan önlemler, yapılan tedaviler tüm yasam döngüsü süresince etkin olacaktır. Okul çağı çocuklarının bu dönemlerinde korunma, geliştirme ve tedavi; büyüme-gelişme tamamlandıktan sonraki evreleri daha rahat geçirmesini sağlamaktadır. Toplu yasamaya başlamanın ilk ortamı birçok çoçuk için okuldur. Çocuğun ortama adaptasyonu sürecinde ortamda baskı ve zorlamalarla muhakkak karşılaşacaklardır. Bu durumun doğuracağı birçok ruhsal ve sosyal sorunlar için çocuk yönlendirilmeli ve çok teşvik edilmelidir. Sağlık alışkanlıklarının geliştirilmesi amacıyla çocukluk dönemi diğer gelişimsel dönemlere göre çok uygun bir dönemdir. Sağlıklı bilgi, tutum ve davranışları geliştiren öğrenciler çevrelerindeki bireyler içinde eğitici olabilirler. Bulaşıcı hastalıkların hızla yayılmasının en önemli sebepleri arasında toplu yaşam bulunmaktadır. Hastalıklara karsı koruyucu önlemler alınması amacıyla aynı zamanda bu toplum yaşamında kolaylıklar sağlamaktadır.

Okul başarısını etkileyen en önemli sebep çocuğun sağlıklı olması faktördür. Okul döneminde görülen çeşitli sağlık problemleri öğrenmeyi olumsuz yönde etkilemektedir. Okul çağı çocuklarında görülen başlıca hastalıklara bakıldığında; kulak, burun ve solunum yolu enfeksiyonları, grip, pnömoni ve dişle ilgili hastalıklardır. Okul çağı döneminde sık görülen, genel vücut ve ağız hijyeni ile ilgili yetersizliklerin neden olduğu sorunlar bu yaş gruplarında çok rastlanan diğer önemli bir sorundur. Bu konu ile ilgili yapılan bir çok araştırmada çeşitli oranlarda hijyen yetersizlikleri saptanmış ve bu konunun sağlık problemleriyle ilişkisine bakılmıştır. Diş çürükleri, boğaz hastalıkları, parazitozlar, alerji, deri hastalıkları, kulak hastalıkları, görme bozuklukları Türkiye'de okul çağı çocuklarında yapılan taramalar sonucunda en fazla karşılaşılan sorunların olduğu belirlenmiştir. Ayrıca okul çağı çocukların %30‟unda anemi, %30-50‟sinde de parazit olduğu belirtilmektedir. Tüm bu bulgulardan okul çağı çocuklarının toplumda önemli bir risk grubunu oluşturduğu tespit edilmiştir. Okul çağı çocuklarda ölüm hızları giderek azalmakla beraber hastalık hızları yüksektir. Okul çağı çocuklarda sağlık sorunları yaygın görülmekte ve bu sorunlar erken dönemde tespit edilemediğinde ilerleyerek daha ciddi sağlık sorunlarına neden olabilmektedir. Ayrıca sağlık sistemi içinde sağlık ocaklarının istendik düzeyde çalışmaması sonucunda okul çağı çocuklarına yönelik hizmetler yerine getirilememektedir. Oysa tüm çocukların sağlık sorunlarının belirlenip buna yönelik çözüm bulunması bu sorunların çocuğun gelişimine olumsuz etkisini azaltan, okul başarısını önemli ölçüde artıran bir etkendir