Türkiye'de İlköğretimde Hijyen ve Temizlik

Ülkelerin gelişmişlik düzeyleri belirlenirken, sağlıklı bireylerin önemli bir rolü bulunmaktadır. Sağlıklı birey ise bebeklikten başlayarak sağlık gereksinimlerinin farkında olan, sağlığını koruyan-geliştiren ve sağlığı bozulduğunda fark eden bireylerin yetiştirilmesi ile sağlanmaktadır. Ülkemizin nüfusunun önemli bir kısmını oluşturan okul çağı çocukları toplumumuzun sağlık düzeyinin yükseltilmesinde ayrıcalıklı bir role sahip olacağı düşünülmektedir. Bu sebepten okul çağı çocukları sürekli bir büyüme-gelişme, hızlı bir öğrenme, bilgi, beceri kazanma ve etkilenme dönemindedir (www.temizlike.com).

Eğitimin tanımına baktığımızda, genel anlamda kişinin davranışlarını değiştirme süreci olarak tanımlanmaktadır. Eğitim materyallerinden yararlanabilmesi için yetişkin, genç ve çocuk; kendisinin öğrenme ihtiyaçlarını üstlenebilecek kapasiteye sahip olması gerekmektedir. Eğitimin genel amacına baktığımızda; yetişmekte olan çocuk, gençlerin topluma sağlıklı ve verimli bir birey olacak şekilde uyum sağlamalarına yardım etmektir. Bu uyumun gerçekleştirilmesi amacıyla bireyin yetenekleri eğitim yolu ile en son sınırına kadar geliştirilir. Cumhuriyetin ilk yıllarından beri var olan ilkokul ve ortaokullar, 1997 yılında 222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu‟nda yapılan değişiklikle birleştirilerek 8 yıllık zorunlu İlköğretim Okulları‟na dönüştürülmüştür. 30.3.2012 tarih ve 6287 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile de zorunlu eğitim süresi 8 yıldan 12 yıla çıkarılmıştır. Bu Kanuna göre zorunlu eğitim 4 yıl süreli ilkokul eğitimi, 4 yıl süreli ortaokul eğitimi ve 4 yıl süreli lise eğitimini kapsamaktadır (temizlike.com).

İlköğretimin ve ortaokulun amacı; her Türk çocuğunun iyi birer vatandaş olabilmesi amacıyla, gerekli temel bilgi, beceri, davranış ve alışkanlık kazanmasını, millî ahlak anlayışına uygun olarak yetişmesi, ilgi, yeti ve yetenekleri doğrultusunda hayata ve bir üst öğrenime hazırlanmasını sağlamaktır. Bu kapsamda ilköğretim kız ve erkek tüm vatandaşlar için zorunludur ayrıca resmi okullarda da parasızdır (WHO, 1996).

Türkiye‟de Fen ve Teknoloji Dersi Öğretim Programı‟nın vizyonu; bireysel farklılıkları ne olursa olsun tüm öğrenciler fen ve teknoloji okuryazarı olarak yetiştirilmesi belirlenmiştir (https://temizlike.com).

Bu programa bakıldığında fen okuryazarı olabilmek için, “fen bilimleri ve teknolojinin doğası”, “anahtar fen kavramları”, “bilimsel süreç becerileri”, “fen-teknoloji toplum-çevre etkileşimi”, “bilimsel ve teknik psikomotor beceriler”, “bilimin özünü oluşturan değerler” ve “fen‟e ilişkin tutum ve değerler” olmak üzere fen ve teknoloji yedi boyutta ele alınmaktadır.

Talim Terbiye Kurulu (1926)‟nun sağlığın korunması amacıyla hijyen temizlik alanında yer verdiği sınıf, ünite ve kazanımlara baktığımızda; 1 sınıf beden eğitimi dersi etkin katılım ve sağlıklı yaşam ünitesinde, fiziksel etkinlik sonrasında kişisel bakımını ve temizliğini kılavuz eşliğinde yapar. Sağlığını korumak için vücudunu nasıl kullanması gerektiğini fark eder. Kazanımlarıyla hijyen konusuna değinmeye başlamıştır. 1 sınıf hayat bilgisi dersi okul heyecanı ünitesi kişisel bakımını sağlamak için yapabileceklerini belirler. Aşı olmasıyla sağlığını koruya bileceğinin önemini anlar bu sebeple de aşı olmasının gerekliliğini kavrar ve bu yüzden aşı olmayı kabul eder. Kişisel eşyalarını özenli kullanır. 2 sınıf beden eğitimi dersi etkin katılım ve sağlıklı yaşam ünitesi kazanım olarak fiziksel etkinlik sonrasında kişisel bakımını ve temizliğini kendisi yapar. Sağlığını korumak için vücudunu nasıl kullanması gerektiğini fark eder. 2 sınıf hayat bilgisi dersi okul heyecanı ünitesinde yer alan kazanımı; okulda kişi sağlığını korumak ve geliştirmek amacıyla yapması gerekenleri bilir ve açıklayabilir. Bireyin sağlığını korumak amacıyla sorumluluğunu kendi başına sahiplenir. Kişisel bakım, dengeli ve düzenli beslenme, sporla sağlıklı büyüme-gelişme arasında var olan ilişkiyi açıklayabilir. Yaşadığı çevreyi temiz tutmasının kendisinin ve başkalarının sağlığı ve gelişimiyle ilişkili olduğunu kavrar.

3.sınıf beden eğitimi dersi etkin katılım ve sağlıklı yaşam ünitesinde yer alan kazanım; fiziksel etkinlik sonrasında kişisel bakımını ve temizliğini yapmaya gönüllü olur. Sağlığını korumak için vücudunu nasıl kullanması gerektiğini bilir. 3 sınıf hayat bilgisi dersinde okul heyecanı ünitesi yer alan kazanım; kişisel bakımını yaparken kaynakları tutumlu kullanır. Kendi sağlığı kadar, arkadaşlarının sağlığını da korumaktan sorumlu olduğunu kavrar. Okulu ve çevresini temiz tutmak için bir proje tasarlar. Yaşadığı çevreyi daha temiz bir hâle getirmek için bir proje tasarlar. 4 sınıf beden eğitimi dersi etkin katılım ve sağlıklı yaşam ünitesinde yer alan kazanım; sağlığını korumak için vücudunu nasıl kullanması gerektiğini kavrar. Fiziksel etkinlik sonrasında kişisel bakımını ve temizliğini yapmaya gönüllü olur. 4 sınıf fen ve teknoloji dersi canlılar dünyasını gezelim, tanıyalım ünitesinde yer alan kazanım; yakın çevresindeki kirliliği fark eder ve bu kirliliğe neden olan maddeleri listeler. Çevreyi temizlemek amacı ile basit yöntemler geliştirir. 5 sınıf beden eğitimi dersi etkin katılım ve sağlıklı yaşam ünitesinde yer alan kazanım; sağlığını korumak için vücudunu doğru kullanır. Fiziksel etkinlik sonrasında kişisel bakımını ve temizliğini yapmaya değer verir. 5 sınıf fen ve teknoloji dersinde yine vücudumuzun bilmecesini çözelim ünitesinde yer alan kazanım; diş sağlığı için beslenmeye, temizliğe ve düzenli diş kontrolüne özen gösterir. 6 sınıf beden eğitimi dersi etkin katılım ve sağlıklı yaşam ünitesinde kazanım; sportif etkinlikler sonrasında kişisel bakımını ve temizliğini yapmaya öncelik verir. 6 sınıf fen ve teknoloji dersi vücudumuzda sistemler ünitesinde yer alan kazanım; vücudun zararlı mikroorganizmalara (mikrop) karşı doğal engelleri olduğunu fark eder. Bağışıklığın vücudu zararlı mikroorganizmalara karsı koruduğunu belirtir. Virüs ve bakterilerin genel özelliklerini belirterek neden olduğu hastalıklara günlük hayattan örnekler verir.7 sınıf beden eğitimi dersi etkin katılım ve sağlıklı yaşam ünitesinde yer alan kazanım; kişisel bakımını ve temizliğini yapmayı sportif etkinlikler sonrasında alışkanlık hâline getirir. 8 sınıf beden eğitimi dersi etkin katılım ve sağlıklı yaşam ünitesinde ki kazanım kişisel bakımını ve temizliğini yapmayı; sportif etkinlikler sonrasında alışkanlık hâline getirirdir